Chứng khoán phái sinh hiện đang là những kênh sinh lời nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà đầu tư. Khách quan đánh giá thì dù chỉ mới ra mắt vài năm. Nhưng CKPS hiện nay không hề thua kém bất kỳ dòng chứng khoán nào trên thị trường tài chính. Đặc biệt nó có thể phòng ngừa rủi ro biến động giá, tính thanh khoản cao hơn so với chứng khoán cơ sở. Chính vì vậy nếu nhà đầu tư đã hiểu rõ về thị trường chứng khoán Việt Nam. Tin rằng nhà đầu tư hoàn toàn có thể chuyển hòa nguồn vốn vào phái sinh.
Khái niệm chứng khoán phái sinh
Chứng khoán phái sinh (CKPS) là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở. Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng. Nhưng đối với việc thanh toán và/hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai. Tài sản cơ sở của CKPS có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại, v,v.. hoặc công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất, v.v.
Những loại hợp đồng chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam
Thị trường chứng khoán phái sinh chỉ mới chính thức đến với công chúng đầu tư tại Việt Nam từ năm 2017. Do đây là một công cụ tài chính khá phức tạp. Hiện CKPS bao gồm 4 loại hợp đồng chính:
Hợp đồng kỳ hạn
Đây là một thỏa thuận giữa hai bên tham gia để mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai. Nhưng với mức giá được xác định trước ngay ở thời điểm hiện tại; hoặc ngay tại thời điểm thỏa thuận hợp đồng.
Hợp đồng tương lai
Về bản chất tương tự như hợp đồng kỳ hạn. Tuy nhiên hợp đồng tương lai đã được chuẩn hóa các điều kiện của hợp đồng. Điển hình như loại hàng hóa cơ sở, khối lượng hàng hóa; thời gian đáo hạn hợp đồng hay phương thức thanh toán hợp đồng. Việc chuẩn hóa này giúp cho hợp đồng tương lai có thể được niêm yết và giao dịch trên các sở giao dịch chứng khoán. Đây là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán.
Trong đó, hợp đồng tương lai (HĐTL) là sản phẩm CKPS đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam. Cụ thể là HĐTL trên chỉ số cổ phiếu VN30. Mỗi hợp đồng tương lai (HĐTL) có một mã giao dịch riêng tương tự như cổ phiếu. Đồng thời được quy ước theo quy tắc nhất định. Cụ thể bao gồm các thông tin:
Ví dụ: HĐTL có mã VN30F2109. Trong đó: “VN30” là chỉ số VN30, F là hợp đồng tương lai; “21” là năm đáo hạn của hợp đồng (2021) và “09” là tháng đáo hạn của hợp đồng.
HĐTL chỉ số VN30 giao dịch với 4 mã tương ứng 4 tháng đáo hạn: Tháng hiện tại, tháng kế tiếp, 2 tháng cuối 2 quý gần nhất.
Hợp đồng quyền chọn
Người nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền. Nhưng không có nghĩa vụ;; mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước. Người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi người nắm giữ hợp đồng chọn thực hiện quyền. Hợp đồng quyền chọn bao gồm quyền chọn mua và quyền chọn bán.
Hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Hợp đồng sẽ quy định rõ thời điểm hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán cụ thể.